تنهایی در افراد سالمند با پیامدهای شایع متنوعی از نقطه‌نظر بهداشت فیزیکی و روانی در ارتباط است. در این خصوص برای افزایش تمرکز بر روی روش‌های مداخله‌ای به منظور تعیین این مسئله که آیا کاهش تنهایی می‌تواند باعث بهبود کیفیت زندگی و عملکرد در افراد سالمند شود یا نه، جای بحث وجود دارد.

مفهوم تنهایی                                                                                   

تنهایی می‌تواند یک حالت نامطلوب هیجانی تجربه شده در ذهن توصیف شود که با درک نیازهای اجتماعی برآورده نشده در ارتباط است. عوامل مرتبط با تنهایی در سالمندان به این شرح است.

*تنهایی و وضع تأهل

تحقیقات نشان داده است که بیشترین فراوانی تنهایی به ترتیب در بین مردان و زنان مجرد و زنان و مردان متأهل وجود دارد. این بررسی‌ها نشان داده که شرایط تأهلی، تنهایی را کاهش می‌دهد همچنین تنهایی می‌تواند در اثر فقدان یک دلبستگی قابل اطمینان مثل همسر رخ دهد.

*سن و تنهایی

به نظر می‌رسد که افزایش تنهایی در سنین بالا، حدودا در 75 سالگی اتفاق می‌افتد همچنین افزایش تنهایی از نوع هیجانی می‌تواند در نتیجه از دست دادن همسر نیز باشد.

*تنهایی و افسردگی

افسردگی و تنهایی در افراد سالمند شدیدا به هم وابسته است و به طور همزمان اتفاق می‌افتد. در واقع تنهایی یکی از عوامل خطر جدی و ثابت در به وجود آمدن افسردگی است. به علاوه روانشناسان بر این عقیده هستند که بین فقدان حمایت‌های اجتماعی، تنهایی و رویدادهای زندگی به عنوان عوامل خطر برای ابتلا به افسردگی در افراد سالمند، رابطه وجود دارد. همچنین آنها دریافتند که فراوانی بالای تنهایی، بیشترین ارتباط را با افسردگی دارد.

*تنهایی و وضع بهداشت فیزیکی

همانطور که بین تنهایی و جنبه‌های روانشناختی رابطه وجود دارد، به همان میزان تنهایی یکی از عوامل خطر برای بهداشت فیزیکی فرد نیز محسوب می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد در حالی که تنهایی خود بر روی میزان مرگ و میر تأثیرگذار نیست ولی میزان مرگ و میر در افراد سالمند با همراه شدن افسردگی و تنهایی به صورت معناداری افزایش می‌یابد.

تنهایی با عواملی همچون فشار خون، کم‌خوابی و پاسخ‌های همراه با تنش در ارتباط است. این یافته‌ها نشان مي‌دهد که تنهایی به صورت زیانباری با مسائل روانشناختی و پاسخ ایمنی بدن در شرایط استرس‌زا مرتبط است که شاید مرگ و میرهای ناشی از مشکلات قلبی نیز در افراد تنها، بیشتر مشاهده شود.

*تنهایی و کاهش فرایندهای شناختی

مشاهدات زیادی نشان داده است که تنهایی می‌تواند یک عامل خطر برای کاهش فرایندهای شناختی باشد. مطالعات تیلویس و دیگران، نشان می‌دهد که کاهش شناختی (آلزایمر) در افراد سالمند تنها نسبت به ساير سالمنداني که تنها نیستند، بیشتر رخ می‌دهد همچنین تنهایی خطر بروز زوال عقل را نیز افزایش می‌دهد.

قابل عنوان است که در درمان تنهایی بیشتر انزوای اجتماعی افراد سالمند مورد تأکید قرار گرفته است. در چنين شرايطي فرد باید از نظر پزشکی و روانپزشکی مورد ارزیابی قرار گیرد بویژه اگر نشانه‌های افسردگی در وي مشاهده شود. همچنين مشاركت دادن سالمندان در فعاليت‌هاي اجتماعي و ورزشي متناسب با ويژگي‌هاي آنها مي‌تواند مفيد باشد.

گردآورنده: دكتر سهيلا پناهي

کارشناس سلامت روان معاونت بهداشتي دانشگاه