به گزارش وب‌دا همدان به نقل از روابط عمومی معاونت بهداشتی دانشگاه، مسئولیت‌پذیری در ارتقاء سلامت روان خانواده یک تعهد همه‌جانبه است. در عرصه‌ی پیچیده‌ی امروز، سلامت روان خانواده نه‌تنها یک مزیت که یک ضرورت است. ما به عنوان اعضایی از خانواده‌ها و همچنین به عنوان بخشی از جامعه، باید در راستای حفظ و تقویت پایداری روانی خود و عزیزانمان مسئولیت‌پذیر باشیم. این مسئولیت‌پذیری به معنای شناسایی نیازهای عاطفی-روانی خود و اطرافیانمان و انجام اقدامات لازم برای برآورده ساختن این نیازها است.

ارتقاء سلامت روان خانواده مستلزم آگاهی و توجه به نشانه‌هایی است که ممکن است از نیاز به حمایت بیشتر حکایت کنند. این نشانه‌ها می‌توانند شامل تغییرات در رفتار، کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند، یا افزایش اضطراب و نگرانی باشند.

مهم است که در این مسیر، همه‌ی اعضای خانواده احساس کنند صدای‌شان شنیده می‌شود و احساسات‌شان معتبر است. این امر می‌تواند از طریق برقراری گفتگوهای منظم، ایجاد فرصت‌هایی برای بیان خود و پشتیبانی متقابل در مواقع نیاز، محقق شود.

از سوی دیگر، مسئولیت‌پذیری به معنای توجه به سلامت روان خودمان نیز هست. اغلب دیده می‌شود که والدین و مراقبان در تلاش برای حمایت از خانواده، نیازهای خود را نادیده می‌گیرند. مراقبت از خود، از جمله توجه به تغذیه، خواب کافی، ورزش منظم و تعاملات اجتماعی مثبت، بخشی اساسی از این مسئولیت‌پذیری است.

همچنین، برای کودکان و جوانان، آموزش مهارت‌های زندگی و مدیریت هیجانات ضروری است. باید محیطی فراهم شود که در آن آن‌ها بتوانند در مورد احساسات و تجربیات خود صحبت کنند و از حمایت لازم برای رویارویی با چالش‌های زندگی برخوردار شوند.

مسئولیت‌پذیری در ارتقاء سلامت روان خانواده به ما یادآوری می‌کند که هر فرد به تنهایی نمی‌تواند همه چیز را حل کند. گاهی اوقات، نیاز است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشیم. خدمات مشاوره‌ی خانوادگی و درمان‌های روانشناختی می‌توانند بخشی از راه‌حل باشند. این مسئولیت‌پذیری یک تعهد جمعی است که با کمک یکدیگر و با پشتیبانی نهادهای مرتبط، می‌تواند به ارتقاء سلامت روان خانواده‌های ما منجر شود.

**ارزش نقش‌ها در خانواده: بنیانی برای سلامت و پیوند

تأملی در نقش‌های گوناگون ما در خانواده نشان می‌دهد که هر یک از ما در قالب‌های مختلفی از عضویت، والدین، فرزندی، خواهر یا برادری و حتی دوست و همراه، نقش‌های متفاوتی را ایفا می‌کنیم. این نقش‌ها نه تنها برای ساختار و کارکرد خانواده اساسی هستند، بلکه برای هویت فردی و احساس تعلق ما نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

در قلب هر خانواده‌ای، نقش‌ها به عنوان ستون‌هایی عمل می‌کنند که بر روی آن‌ها، پایداری، سلامت و رشد هر یک از اعضا بنا نهاده می‌شود. وقتی که ما نقش‌های خود را به درستی ایفا می‌کنیم، فضایی از امنیت عاطفی و پشتیبانی متقابل ایجاد می‌شود که برای همه اعضا حیاتی است.

معنای "ارزشمند بودن" نقش‌های خانوادگی به وظایف سنتی محدود نمی‌شود؛ بلکه به توانایی ما در شناسایی و پاسخگویی به نیازهای عاطفی و روانی یکدیگر مرتبط است. روانشناسان و خانواده درمانگران اذعان دارند نقش‌هایی که در خانواده ایفا می‌کنیم، باید به گونه‌ای باشند که از احترام متقابل، درک، و مشارکت فعال برخوردار باشند. این به ما اجازه می‌دهد تا به عنوان یک واحد خانوادگی، در برابر چالش‌ها مقاوم‌تر و در برابر فشارهای زندگی معاصر، انعطاف‌پذیرتر باشیم.

والدین باید به کودکان خود کمک کنند تا نقش‌های خود را در خانواده و جامعه کشف کنند و به آن‌ها اهمیت دهند. این می‌تواند با فراهم کردن فرصت‌هایی برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی، تقسیم مسئولیت‌ها و تشویق به ابراز خلاقیت و استقلال شروع شود.

به یاد داشته باشیم که نقش‌های ما در خانواده تنها به تعریف‌های محدودکننده‌ی جنسیتی یا سنی محدود نمی‌شوند. ما همه دارای توانایی‌ها و استعدادهایی هستیم که می‌توانیم به بهبود کیفیت زندگی خانوادگی خود و دیگران کمک کنیم. از ایفای نقش‌های خود با تمامی ارزش‌هایی که به همراه دارند، نهایت بهره را ببریم تا در مسیر رشد و پیشرفت گام برداریم.

**خانواده منسجم: قلب تپنده سلامت جامعه

در جهانی که دائماً در حال تغییر است، اصلی وجود دارد که ثابت و بی‌تغییر باقی مانده است: اهمیت خانواده به عنوان بنیانگذار سلامت اجتماعی. خانواده‌های سالم و منسجم می‌توانند به عنوان محور اصلی سلامتی و رفاه عمومی عمل کنند. این واحدهای اجتماعی کوچک، نه تنها سلامت جسمانی و روانی اعضای خود را تضمین می‌کنند، بلکه نقشی کلیدی در تعیین کیفیت و پویایی جامعه‌ی بزرگ‌تر ایفا می‌کنند.

از دیدگاه روانشناسان و فعالان حوزه اجتماعی، تعهد به سلامت خانواده باید از درون خانواده شروع شود و به جامعه گسترش یابد. این تعهد شامل ایجاد محیطی عاری از خشونت، حمایت عاطفی مستمر، برقراری ارتباطات سالم و مؤثر، و ترویج عادات سالم زندگی است.

یک خانواده‌ی منسجم فرصت‌های بیشماری برای تقویت احساس تعلق و هویت فردی ارائه می‌دهد. کودکانی که در چنین خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند، مهارت‌های اجتماعی و عاطفی بهتری را یاد می‌گیرند که آن‌ها را برای مواجهه با مسائل زندگی مجهز می‌کند.

با تشویق به گفتگوهای باز و صادقانه، ما به اعضای خانواده کمک می‌کنیم تا احساسات خود را به زبان آورند و مهارت‌های حل تعارض را بهبود بخشند. یک رویکرد سیستمیک به سلامت خانواده همچنین شامل توجه به نیازهای جسمانی اعضای خانواده، مانند تغذیه مناسب، ورزش و استراحت کافی است.

به علاوه، یک خانواده سالم و منسجم باید به توسعه فردی هر یک از اعضای خود نیز توجه داشته باشد. این شامل تشویق فرزندان به کشف استعدادها و علایق خود و حمایت از آن‌ها برای دنبال کردن اهداف شخصی‌شان است.

خانواده به عنوان محور سلامتی، تنها زمانی می‌تواند به طور کامل کارکرد داشته باشد که همه اعضا در تلاش مشترک برای حفظ و تقویت پیوندهای خود متعهد باشند. این مسئولیت مشترک، مستلزم توجه، احترام، و محبت است تا هر خانواده‌ای بتواند به عنوان یک نیروی مثبت برای تحول و رشد در جامعه عمل کند.

**خانواده؛ کانون تحول و سلامتی در جامعه

در پایان می توان به روشنی و با شواهد متعدد و تأملات عمیق، به این درک نائل شد که خانواده‌ها به عنوان پایه‌گذاران سلامت روانی و اجتماعی، تأثیری عمیق و دائمی بر فرد و جامعه دارند. مشارکت فعال و مسئولیت‌پذیر هر عضو در خانواده، یک نیاز اساسی برای تقویت کیفیت زندگی و رشد شخصیت‌های متعادل و سازگار است. همچنین مسئولیت‌پذیری، همدلی و پیوند میان اعضای خانواده، نه تنها به ایجاد یک فضای حمایتی برای رشد و توسعه کمک می‌کند، بلکه به تقویت سلامت روانی و اجتماعی کلیه افراد جامعه منجر می‌شود. بنابراین، سلامت خانواده باید به عنوان یک اولویت در هر سطحی از برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و آموزشی در نظر گرفته شود.

در نهایت، باید به یاد داشت که هر خانواده‌ای می‌تواند به عنوان یک واحد اجتماعی پویا و تأثیرگذار، نقش‌های متعددی را در محیط خود ایفا کند و به این ترتیب، به ساخت جامعه‌ای سالم‌تر و متعادل‌تر کمک نماید. ایجاد خانواده‌های منسجم و سالم، نه تنها یک دستاورد شخصی است، بلکه گامی مهم در مسیر رسیدن به جامعه‌ای پویا، عاری از تعارض و سرشار از همدلی و درک متقابل است.

 

پروانه ابراهیمی

 کارشناس مدیریت سلامت روانی، اجتماعی واعتیاد

معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان