به گزارش وب‌دا همدان به نقل از روابط عمومی معاونت بهداشتی دانشگاه، این بیماری که با کاهش تراکم استخوان و از دست رفتن ریز ساختار استخوان شناخته می شود علیرغم اینکه خود نوعی عامل خطر بروز شکستگی های استخوان است معمولا در طی سالیان دراز بدون علامت باقی می ماند و منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان ها می‌شود. میزان تراکم اولیه استخوان که در سالهای نوجوانی و جوانی به حداکثر می رسد و سرعت کاهش تراکم استخوان در سالهای بعدی عمر ، دو عامل مهم در احتمال بروز پوکی استخوان هستند . هر چند تراکم استخوان تا حد زیادی به وراثت بستگی دارد اما مطالعات نشان میدهند که رعایت شیوه زندگی سالم می تواند اثر زیادی برتامین و حفظ سلامت استخوان ها داشته باشد

براساس تخمین بنیاد بین‌المللی استئوپروز در حال حاضر 200 میلیون نفر از زنان در سراسر دنیا دچار این بیماری هستند و از هر دو زن سفید پوست یک نفر در مرحله ای از زندگی خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود. با توجه به افزایش امید به زندگی در بیشتر نقاط جهان ،زنان حدود یک سوم عمر خود را بعد از منوپوز می گذرانند. بنابر این استئوپروز حدود 30 %‌ زنان  و 8% مردان بالای 50 سال را در جوامع غربی درگیر کرده است زنان غیر سفید پوست و مردان نیز (به میزان کمتر از زنان سفید پوست) در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند

سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در سال 2050 حدود 530 میلیون نفر از جمعیت آسیا در سنین بالای 65 سال خواهند بود که با توجه  به افزایش امید به زندگی و عوامل خطری مثل تغییرات الگوی تغذیه‌ای، کمبود ویتامین D و کلسیم و کم تحرکی، استئوپروز به یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی در این قاره تبدیل خواهد شد .با توجه به بالا رفتن متوسط سن در جمعیت آسیایی، برآورد شده است که تا سال 2050 حدود 50%‌ تمام شکستگی‌های ناشی از استئوپروز در آسیا رخ دهد .

در ایران تا قبل از سال 1379 شواهد کافی درمورد استئوپروز نظیر کشور های غربی وجود نداشت لذا پس از تامین اعتبار مالی و حمایت های اجرایی لازم انجام مطالعات و طر ح های تحقیقاتی باهدف برآورد بار استئوپروز و تعیین شیوع بیماری (به عنوان اطلاعات اولیه  مورد نیاز برای سیاستگزاری ) در دستور کار مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران قرار گرفت

بر همین اساس مطالعه‌ای برای تعیین بار بیماری (در سال 1380) انجام شدکه بر اساس آن ، مجموع سال های از دست رفته ناشی از استئوپروز  36027 سال محاسبه شد (18757سال آن متعلق به مردان و 17270 سال آن متعلق به زنان) که دلیل افزایش بار بیماری در  مردان ؛ بیشتر بودن مرگ و میر ناشی از شکستگی‌ها در مردان بوده است . (براساس مطالعات کشور های غربی میزان مرگ ومیر ناشی از شکستگی لگن  (سر استخوان ران) در سال اول بعد از شکستگی، در افراد مسن، به حدود 20% می‌رسد )

علاوه بر مرگ و میر و بار ناشی از بیماری بدلیل شکستگیهای مکرر؛ هزینه های درمانی آن نیز بسیار قابل توجه بوده و شکستگی های ناشی از پوکی استخوان بار مالی سنگینی به جامعه تحمیل می‌کند. دراین بین بیشترین مقدار هزینه‌ها به اصلاح و بهبود شکستگی‌های ران اختصاص یافته وبعد از آن شکستگی‌های استخوان لگن که حدود 14% کل شکستگی‌ها و 72% ‌هزینه‌های ناشی از  شکستگی‌ها را بخود اختصاص می‌دهند .

مطالعه بررسی شیوع پوکی استخوان و کمبود ویتامین د در شهرهای تهران، مشهد، شیراز، تبریز (در سال 1380-  6000 نفر  ) ودر شهر های  اراک و سنندج  (در سال 1390- 2100نفر )، افراد بالغ (20 ساله و بالاتر)، دو جنس (مرد و زن)، ایرانی ساکن شهر انجام شده است که نتایج مقایسه ایی آن بیانگر کاهش سطح سرمی ویتامین د در کلیه گروه  های سنی و جنسی (کمبود ویتامین د در فاز اول 28 درصد که در فاز دوم به 82.6 درصد رسیده است. ) وافزایش میزان شیوع استئوپروز (در فاز اول مطالعه 8.3 درصد که به 10.6 درصد افزایش یافته است)

 (قابل ذکر است حدود 10 سال مابین این فاز فاصله زمانی وجود دارد)

با توجه به ریسک فاکتورهای مؤثر در بروز و پیشرفت استئوپروز، می‌توان ادعا کرد این بیماری در  دوران کودکی شکل می‌گیرد و  در سالمندی بروز می‌کند چرا که مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بروز آن به شیوه زندگی برمی‌گردد که از دوران نوجوانی شکل می‌گیرد. بنابراین در یک برنامه پیشگیری و کنترل بیماری جنبه‌های مختلف مؤثر بر بروز این بیماری که نقش مهمی در کیفیت زندگی دارد، باید به دقت مورد توجه قرار داده شود . برنامه پیشگیری، تشخیص و درمان  پوکی استخوان بمنظور دستیابی به این هدف و با رویکرد ادغام در نظام شبکه های بهداشتی درمانی طراحی گردیده که پس از تصویب، در سال آینده به صورت آزمایشی  اجرائ خواهد شد.

 

عارضه مهم استئوپروز ؛ شکستگی های پاتولوژیک می باشد( که یا کشنده هستند و یا درمان آنها هزینه های مالی بسیار داشته و عوارض آن منجر به کاهش کیفیت زندگی می گردد) پیشگیری از بروز بیماری و تشخیص و درمان بهنگام آن بسیار اهمیت دارد

در مجموع عوامل خطر بروز بیماری به دو دسته غیر قابل کنترل شامل( افزایش سن ، جنس، نژاد و سابقه فامیلی مثبت )  و عوامل قابل کنترل ( عدم رعایت تغذیه سالم ، فعالیت فیزیکی  و مصر ف سیگار ) تقسیم می شوند که میتوان با رعایت شیوه زندگی سالم از بروز عوامل خطر قابل کنترل پیشگیری کرد

در حقیقت تراکم استخوانی که در سالهای نوجوانی وجوانی به حداکثر مقدار می رسد در حدود سنین 35-45 سالگی در هر دو جنس شروع به کاهش می کند امادر زنان بعد از یائسگی (بدلیل از دست دادن هورمونهای جنسی) کاهش تراکم تشدید می یابد به صورتی که زنان در طی 7-5 سال بعداز یائسگی 7-5 % از استحکام استخوانی خودرا از دست میدهند هر چند این کاهش تراکم وابسته به سن و اجتناب ناپذیر است ولی سرعت کاهش توده استخوانی در هر دو جنس تحت تاثیر عواملی مانند BMI  ، مصرف سیگار، بی حرکتی ، اختلالات تولید و متابولیسم  ویتامین D  و پرکاری پاراتیرویید می باشد.

با توجه به عوامل خطر بروز بیماری ؛ پیشگیری و درمان پوکی استخوان شامل روش های دارویی و غیر دارویی است وهدف از این اقدامات

در هر دو مرحله پیشگیری و درمان ، انجام هر چه زودتر اقداماتی است که منجر به حفظ تراکم استخوان و مانع از دست رفتن صحت و سلامتی ساختار آن  شود  تا بدین ترتیب از بروز شکستگی های پاتولوژیک جلوگیری شود

روش های غیر دارویی : شامل رژیم درمانی ، ورزش و ترک سیگار   و یا رعایت اصول زندگی سالم میباشد که نیازمند افزایش آگاهی عموم مردم و حساس سازی مدیران و کارکنان نظام سلامت در خصوص اهمیت موضوع می باشد

در همین راستا اقدامات ذیل با هدف ظرفیت سازی و ایجاد زیرساختهای مناسب با هدف کاهش بروز ، تاخیر در بروز و تشخیص  بهنگام بیماری پیگیری میگردد.                                                                                    

   دکتر راضیه السادات میرمعینی

رییس گروه پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان